نخستین سمفونی کرونا چگونه ساخته شد؟ - وبلاگ بینام

به گزارش وبلاگ بینام، کرونا که آمد شرایط تغییر کرد. دیگر هیچ چیز مثل گذشته نبود. نه می شد به راحتی با آدم ها نشست و برخاست کرد، نه به سفر رفت و نه امکان حضور در رویدادهای فرهنگی و هنری وجود داشت و صد افسوس که چه آدم های نازنینی به دلیل ابتلاء به این ویروس از بین ما رفتند.

با نگاهی گذرا به شرایطی که این ویروس مرگبار برای کره زمین و آدم هایش ایجاد کرد، شاید غمگین ترین مرثیه ها در فکرمان نقش ببندد و غم بارترین ملودی ها شکل بگیرد.

حالا با گذشت حدود دو سال از شیوع این ویروس منحوس، اوایل مهرماه سال جاری اعلام شد که شاهین فرهت ـ آهنگساز، موسیقیدان و مدرس موسیقی ـ خلق نخستین سمفونی کلاسیک ایرانی را با موضوع کرونا به دست گرفته است؛ اثری که شاید بتواند روایت گر بخشی از آنچه گذشت، البته به زبان موسیقی باشد.

بنا بر آن خبر تا مهرماه ساخت بخش اول اثر به اتمام رسیده بود. حال با گذشت سه ماه از اعلام آن و پس از اینکه فرهت برای ساخت این اثر به خارج از ایران سفر کرد تا در فضایی مملو از آرامش باقی سمفونی اش را به اتمام برساند، اکنون این هنرمند بار دیگر به وطن بازگشته است و از اتمام کار خبر می دهد.

خبرنگار وبلاگ بینام به همین منظور، گفت وگویی را با مساعدت فرهنگستان هنر تنظیم کرد تا پای صحبت های شاهین فرهت بنشینیم و از او بخواهیم تا درباره ساخت این قطعه که در ادامه شرحاتش را می خوانید و چند موضوع دیگر در حوزه موسیقی شرحاتی را ارائه دهد.

سمفونی که با الهام از کرونا ساخته شد

این هنرمند درباره ساخت سمفونی کرونا به وبلاگ بینام شرح می دهد: ساخت سمفونی کرونا به اتمام رسیده است. طی سال های فعالیت هنری خود، مدت زمانی که برای ساخت آثار موسیقی در قالب سمفونی صرف نموده ام، چهار ماه تا دو سال بوده است. برای ساخت این اثر نیز، پس از ساخت بخش اول در ایران به مدت دو ماه به سوئد سفر کردم و با در نظر گرفتن این نکته که در آنجا وقت آزادتری دارم، در آرامش، تمام وقت خود را برای ساخت باقی اثر صرف کردم.

این هنرمند بعلاوه تأکید می نماید که با شروع پاندمی کرونا، تا به امروز هیچ سمفونی جدی ای درباره این موضوع ساخته نشده است.

او در ادامه صحبت هایش به این موضوع می پردازد که موسیقی بی کلام می تواند با الهام گرفتن از موضوعی خاص و به صورت نمادین ساخته شود ولی صرفا نکته خاصی را بیان نکند.

این هنرمند در ادامه حرفهایش شرح می دهد: به عنوان نمونه ساخت یک سمفونی بی کلام برای موضوعی چون کرونا، می تواند نمادین باشد؛ زیرا موسیقی، هنری با این قابلیت است که به صورت خیلی آبستره و تجریدی به یاری تمام مسائل بیاید ولی در عین حال نکته خاصی را هم بیان نکند.

او ادامه می دهد: در سایر هنرها چون مدرن ترین نقاشی ها از هنرمندانی مانند سالوادور دالی یا پیکاسو، مخاطب در نهایت در پی درخت یا چهره ای است که پیروز به پیدا کردن آن می شود و یا در اشعار مدرن هم کلملاتی چون شب، جنگ، انسان، عشق و مرگ به چشم می خورند ولی در موسیقی کلاسیک یا بی کلام این مسئله تجریدی است. این ویژگی از موسیقی مصداق این شعر از مولانا است که می گوید: هر کسی از ظن خود شد یار من، از درون من نجست اصرار من.

فرهت بعلاوه عنوان می نماید که سمفونی کرونا، به صورت نمادین با موضوع پاندمی در ارتباط است و این اثر را در حالی خلق نموده است که کرونا را در فکر داشته است.

او درباره فرم ساخت این اثر بیان می نماید: برای ساخت آثارم اگر مثلا فرم سونات را در نظر بگیرم، واقعا به آن فرم وفادار خواهم بود و در همان قالب کار خود را ارائه خواهم داد، نه اینکه تنها نام سمفونی یا سونات روی اثرم باشد و فرم در قالب دیگری ارائه شود؛ گرچه که خیلی از موسیقدان ها در قرن بیستم و بیست و یکم به اینگونه عمل ننموده اند.

این هنرمند تصریح می نماید: در سمفونی کرونا کاملا از فرم سمفونی و سونات استفاده کردم؛ مثلا قسمت اول اثر که بخش اصلی و طولانی ترین قسمت است، کاملا فرم سمفونی و سونات در آن رعایت شده است.

فرهت بعلاوه درباره چهار موومان سمفونی کرونا می گوید: شیوع کرونا در جهان، عاملی برای خیلی از التهاب ها، ناراحتی ها، مرگ ها و ... بود. افرادی در همه جای جهان از میان ما رفتند که اصلا انتظارش را نداشتیم. این ویروس حتی در ایاب و ذهاب هم سبب بروز مشکلاتی شد و خیلی از مسائل آموزشی و اقتصادی را تحت الشعاع قرار داد و به طور کلی موجب ایجاد یک التهاب و بی نظمی در جهان شد. به همین جهت موومان اول دارای یک حالت دراماتیک و به نوعی ملتهب است.

او ادامه می دهد: موومان دوم، بخش آهسته سمفونی است، مرثیه ای برای افرادی که جان خود را از دست دادند. موومان سوم درباره کوشش برای پیدا کردن دارو است و موومان چهارم پیروزی بشر بر این ویروس است.

این آهنگساز بعلاوه گفت که جزئیات ضبط این اثر به زودی اعلام خواهد شد و افزود: ضبط این قطعه به احتمال 99 درصد در ایران خواهد بود؛ زیرا در حال حاضر نوازندگان ما بسیار پیشرفت نموده اند و نوازندگان خوبی داریم. یکی از اعضای گروه موسیقی فرهنگستان هنر آقای آرش امینی، رهبر ارکستر صداوسیما است که وجود ایشان خیلی موثر است. محتمل است این اثر با ارکستر صداوسیما ضبط شود.

رسالت موسیقیدان ها برای معرفی موسیقی ایران در خارج از مرزها چیست؟

در بخش دیگری از مصاحبه با شاهین فرهت به این موضوع پرداختیم که حضور موسیقیدان های ایرانی در خارج از مرزهای ایران اساس ا می تواند وظیفه ای برای این هنرمندان به جهت معرفی موسیقی و فرهنگ کشور به همراه داشته باشد؛ با این نگاه که هنرمندان ایرانی بسیاری در خارج از کشور به ترویج موسیقی ایرانی پرداخته و به نوعی سعی در معرفی آن داشته اند.

شاهین فرهت یکی از هنرمندانی است که سال ها در خارج از کشور زندگی نموده است. به همین علت در بخشی از گفت وگو این پرسش را با او در میان می گذاریم که رسالت یک موسیقیدان ایرانی که خارج از ایران نیز به فعالیت می پردازد برای معرفی موسیقی کشور خود چیست؟ و آیا اصلا چنین وظیفه ای دارد؟

او پاسخ می دهد: بله. موسیقیدان های ایرانی برای معرفی موسیقی کشور در خارج از کشور وظیفه دارند و اگر آهنگسازی خارج از ایران فعالیت می نماید شاید خیلی بهتر باشد از ملودی های وطنش نیز استفاده کند. البته خیلی از موسیقیدان ها این وظیفه را به انجام می رسانند. خود من سال ها در سوئد کار کردم، درس دادم و تصانیف قدیمی را برای ارکسترهای مختلف تنظیم کردم که آنجا اجرا شدند تا بدین طریق موسیقی ایران و آهنگسازان ایرانی را معرفی کنم.

او ادامه می دهد: بعلاوه برای معرفی موسیقی ایرانی در آثار ارکستری خود از تصنیف های قدیمی چون راپسودی ایرانی از امین الله آندره حسین، آثار علی اکبر شیدا و عارف (دو تصنیف ساز بزرگ ایرانی) و ملودی های محلی چون واسونک های شیرازی، ترانه های خراسان و ملودی های شمال استفاده کردم.

این هنرمند درباره شرایطی که موسیقیدان ایرانی برای معرفی موسیقی کشورش در خارج از کشور باید داشته باشد، بیان می نماید: فردی که قصد چنین کاری را دارد باید سواد و توانایی کافی را برای این کار داشته باشد؛ چون اگر اینگونه نباشد فرهنگ کشور را خیلی ضعیف معرفی خواهد نمود. متأسفانه در موارد زیادی توانایی و سواد کم، ولی امید برای این کار بسیار است.

فعالیت در ژانرهای غربی موسیقی وابسته به سلیقه هنرمند

حضور موسیقی مدرن و غربی در ایران، قاعدتا به بسترسازی خاص خود احتیاج خواهد داشت تا آنچه که قرار است به وسیله هنرمندان ایرانی که به این حوزه گرایش دارند، ساخته شود، اثری درخور باشد و بتواند مخاطب را به خود جذب کند و شاید در این زمینه حتی تا حدی احتیاج به رقابت با سطح کیفی آثار غربی باشد.

به هر حال شاید بعضی معتقد باشند که فعالیت در ژانرهای موسیقی خارجی در ایران و ساخت قطعاتی در این حوزه ها به بومی سازی ژانر مربوط احتیاج دارد و یا از طرفی بعضی به طور کلی با این عبارت موافق نباشند.

به همین جهت در بخش دیگری از گفت وگو نظر شاهین فرهت را درباره بومی سازی ژانرها جویا شدیم.

این موسیقیدان در پاسخ چنین عنوان می نماید: در حوزه هایی چون موسیقی راک که خیلی در ایران رواج ندارند، علاوه بر ساخت آثاری به زبان انگلیسی، آثاری را در همین ژانر به زبان فارسی شنیده ام. ولی اینکه هنرمندان این حوزه ها به چه صورت عمل نمایند به سلیقه اجرانماینده بر می شود. مثلا اگر یک اتریشی یا انگلیسی بتواند تصنیف مجید وفادار را به فارسی بخواند، خود من بسیار راضی خواهم شد حتی اگر حین خواندن لهجه داشته باشد.

چقدر با عبارت بومی سازی ژانرها موافق هستید؟، می گوید: این مسئله می تواند درست باشد و می تواند درست نباشد. به طور کلی موردی نیست که بتوان درباره آن نظریه داد و بسته به سلیقه اجرانماینده است.

شرایط لازم برای ساخت آثار موسیقی دو زبانه چیست؟

این هنرمند درباره ساخت آثار تلفیقی دو زبانه شرح می دهد: ساخت آثار دو زبانه برای خود من می تواند جالب باشد. ولی وقتی اثری به صورت دو زبانه اجرا می شود، قاعدتا نسخه اصلی بر اساس یکی از زبان های کار شده در اثر بوده و بخش دوم ترجمه شده است؛ زیرا یک شاعر هیچ گاه شعر خود را به دو زبان نمی نویسند و همواره شعری که سروده شده در ابتدا به یک زبان بوده و شاید بعدا به زبان های دیگر برگردانده شود.

او درباره مواردی که در ساخت آثار دو زبانه باید در نظر گرفته شود، بیان می نماید: اجرانماینده باید نوع ژانری را که اجرا می نماید بشناسد؛ چون این موسیقی نه در ایران شناخته شده است و نه متعلق به ایران است. به عنوان مثال موسیقی کلاسیک که در ایران اجرا می شود، سال ها در ایران شناخته شده و جهانی است. ولی موسیقی دو زبانه کاملا از خارج از ایران آمده و به تازگی هوادار پیدا نموده است و اگر با کلام ایرانی آمیخته شود می تواند به موسیقی ایران یاری کند.

معیارتان برای خواننده؟

در سرانجام از این هنرمند درباره معیاری که برای انتخاب خواننده به عنوان یک آهنگساز دارد، سوال می کنیم. می گوید: معیار من برای انتخاب خواننده یک کارِ آوازی، آن خواننده ای است که بتواند تکنیک اجرای اثر را داشته باشد و معروفیت او برایم اهمیتی ندارم.