آیا تورم در حال گذار است؟ ، به کدام سمت؟ - وبلاگ بینام

به گزارش وبلاگ بینام، خبرنگاران- مسعود نیلی، اقتصاددان معتقد است: تقریبا ناممکن است که یک اقتصاد بتواند سال های زیادی تورم 50 درصدی را به صورت پایدار تحمل کند. این تورم مزمن نیست بلکه تورم در حال گذار است؛ یعنی یا به سمت محدوده های بالاتر می رود یا باید به محدوده پایین تر برگردد.

نیلی در تبادل نظر با دنیای اقتصاد گفت: توجیهاتی که هر روز درباره مساله راهنمایی نقدینگی به سمت فراوری با فرم و محتوای موردپسند و زیبایی به مردم ما خورانده می شود، از سمت ذی نفعان صورت می گیرد. من نمی خواهم بگویم که مسوولان خودشان ذی نفع هستند، اما پرواضح است که اگر کسی در شرایط کنونی اقتصاد اوضاعش بهبود یابد، سوار بر تورم است.

اما آیا تورمِ ایران در حال گذار است؟ اگر اقتصاد ایران قابلیت گذار از تورم را دارد و برترین راه چاره برای گذر از این بحران چیست؟ حجت الله صیدی، مدیرعامل پیشین بانک صادرات و کارشناس اقتصاد، در تبادل نظر با وبلاگ بینام، به این پرسش ها پاسخ داده است:

وبلاگ بینام: آیا تورم ما واقعا از حالت مزمن خارج شده است؟ چگونه می توان هیولای تورم در اقتصاد ایران را کنترل کرد؟

صیدی: پاسخ این پرسش مهم شما هم مثبت است و هم منفی. اجازه بدهید اول صفت مزمن را تعریف کنیم تا ببینیم آیا ما با تورم مزمن مواجهیم یا تورم غیر مزمن و در حال گذار؟ همه می دانیم که مزمن یعنی دیرپا، زمان بر، ریشه دار، قدیمی و کهنه. حالا می توانیم ببینیم آیا تورم ایران مزمن است یا نه؟ بنده معتقدم بخش مهمی از تورم ایران که چیزی در محدوده 15 تا 20 درصد است، قطعاً مزمن است. مهم ترین شاهدش، غیر از آمار، این است که کشور به آن عادت نموده، مانند بیماری مزمنی که بدن با آن کنار می آید. سال ها و حتی دهه هاست که وقتی فعالان مالی یا کارشناسان مالی می خواهند طرحی را ارزیابی نمایند یا پیش بینی از آینده داشته باشند، نرخی دو رقمی در محدوده 20 درصد را به عنوان نرخ تورم قطعی تلقی می نمایند و کمتر کسی در آن شبهه وارد می نماید. این یعنی چه؟ بعنی اقتصاد به این پدیده مزمن عادت نموده و مانند یک فرض بدیهی با آن برخورد می نماید. شاهد دیگرش این است که هر گاه دولت پیروز شده نرخ تورم را کاهش دهد و در مواردی نادر به زیر 10 درصد برساند، نتیجه این کوشش، پایدار نبوده و با یک تلنگر، به سطح 15 تا 20 درصد یا حتی بیش تر برگشته است.

اما اگر منظور ما از تورم، همان طور که در بخشی از مصاحبه جناب دکتر نیلی به آن اشاره شده، تورم 50 درصدی باشد. بله تورم 50 درصدی، همه اش مزمن نیست و حدود نیمی از آن جنس در حال گذار دارد. طبیعی است که بخش مزمن تورم به عدم تعادل های ساختاری در اقتصاد برمی شود و راه اصلاح آن، تجدید ساختار یا بازمهندسی است که کاری بسیار سخت و البته امکان پذیر است. اما بخش در حال گذار فقط با مهار و مدیریت نقدینگی ممکن است.

وبلاگ بینام: با این شرایط، کدام تعبیر درست است؟ ایران در یک کلاف سردرگم و پیچیده تورمی واقع شده است یا در یک دو راهی تورمی؟

صیدی: ما در خصوص تورم، با دوراهی مواجهیم و نه کلاف سردرگم و پیچیده و گیج نماینده. علم اقتصاد مسئله را دهه هاست که حل نموده. لازم نیست ما موضوع را بی علت پیچیده کنیم. البته عنایت داشته باشید که پیچیده نبودن به معنی سخت و سخت نبودن نیست. سیاست گذار یا مجری دو راه بیش تر ندارد: یا تورم 50 درصدی را بپذیرد و با عارضه های آن کنار بیاید و یا آن را به طرز محسوسی کاهش دهد. آیا کاهش تورم در شرایط فعلی ممکن است؟ جواب من مثبت است. آیا آسان است؟ جواب من منفی است؟ آیا کاری از دست نظام حکم رانی ما برمی آید؟ جواب باز هم مثبت است. پس چرا آستین بالا نمی زند؟ چون شهامت اقدام می خواهد و این کار هر کسی نیست. یکی از عزیزان مثال کنترل و کاهش وزن را می زد. ببینید هیچ کس اضافه وزن را دوست ندارد. همه دوست دارند به وزن مطلوب برسند. اما چرا افراد کمی پیروز می شوند؟ برای این که برای کاهش وزن و رسیدن به شرایط دل خواه باید دست به انتخاب های سخت زد. رژیم غذایی را باید تغییر داد. ورزش مرتب را باید در برنامه گذاشت و به آن وفادار ماند. همان طور که این کار برای کسی که سی چهل سال به خوردن غذا ها و شیرینی های مختلف عادت نموده، سخت است، برای نظام حکم رانی هم سخت است که بتواند بعضی عادت ها را رها کند.

وبلاگ بینام:طی سال های اخیر از بعضی مسئولان و کارشناسان مدام درباره رابطه نرخ تورم و نقدینگی در کشور می شنویم، چرا این رابطه کنترل نشدنی به نظر می رسد؟

صیدی: این رابطه، رابطه ای اثبات شده است. آن چه احتیاج به مهار و کنترل کردن دارد نقدینگی است، نه رابطه آن با نرخ تورم. همان طور که قبلاً عرض کردم نقدینگی قابل مهار کردن است و قابلیت مدیریت دارد و این هم تصمیم سخت می خواهد و هم اراده آهنین و هم توان مندی و صلاحیت. اگر آنالیز کنید می بینید که در دولت اول آقای روحانی، این مسئله تحقق یافت و من معتقدم که نقدینگی و نرخ تورم قابلیت مدیریت کردن دارد و افراد ذی صلاحی هم وجود دارند که بتوانند این هدف را محقق نمایند.

وبلاگ بینام: اگر این موضوع را که در دولت های قبلی روش هایی برای کنترل کردن شرایط اتخاذ شده و جواب هم داده، مبنا قرار دهیم، سوال دیگر این است که دولت ها باید متغیر های غیرقابل کنترل را چگونه مهار نمایند که نتایج قابل قبولی در کارنامه مالی خود ثبت نمایند؟

صیدی: همه اقتصاد ها متأثر از دو نوع متغیر قابل کنترل و غیر قابل کنترل هستند. این که تا چه اندازه سیاست گذار و مجری بتوانند این متغیر ها را مدیریت نمایند بستگی به کارآمدی آن ها دارد. سیاست گذاری که از دانش و تجربه لازم و کافی برخوردار بوده و اراده قوی و نیت خیر هم داشته باشد می تواند متغیر های قابل کنترل را به خوبی در راستای بهبود اقتصاد به کار گیرد و اثر غیرقابل کنترل ها را هم مدیریت کند. نمونه های فراوانی را در ایران، دنیا و کشور های همسایه یا مشابه ایران شاهدیم که بر این حقیقت صحه می گذارند.

وبلاگ بینام: یک سوال تکرار شونده بین بسیاری از مردم از اقشار مختلف و به ویژه اقشار آسیب پذیر این است که چگونه بعضی روز به روز ثروتمندتر و بعضی روز به روز فقیرتر می شوند؟

صیدی: این نتیجه بدیهی و طبیعی تورم بالاست. مگر جان مینارد کینز نابغه نمی گفت تورم بلندمدت بنیان های اخلاقی و مالی جامعه را نابود می نماید؟ خوب همین تشدید نابرابری، یعنی سقوط بنیان ها. اجازه بدهید این را هم اضافه کنم که این دو متغیر رابطه متقابل و تشدید نماینده هم دارند. تورم سقوط و تضعیف بنیان های مالی و اخلاقی را تسریع می نماید و نابودی اخلاق، به جهش بیش تر نرخ تورم دامن می زند و بدیهی است در این شرایط، فقیر فقیرتر می شود و غنی، ثروتمندتر. از این نظر فاصله بین فقیر و غنی بیش تر و بیش تر می شود. اما از یک منظر هر دو مانند هم دیگر خواهند بود: به هیچ کدام خوش نمی گذرد. ثروتمند، اگر چه ثروتمندتر می شود، اما لذت نمی برد. لذت زودگذرش هم تبدیل به ملال می شود. ثروتمند ملول و فقیر معلول، از نتایج تلخ تورم بالاست.